Avrupa, tüketicilerin cihazlarını daha kolay onarmasını sağlayacak yeni yasalarla öne çıkarken, ABD halen sınırlı kapsamda ilerleme kaydediyor.Avrupa Elektronik Cihazların Onarımını Kolaylaştırıyor
Avrupa Birliği, elektronik cihazların daha kolay tamir edilebilmesi için ciddi adımlar atıyor. Avrupa Komisyonu, Mart 2023’te sunduğu yasa teklifiyle; akıllı telefonlar, tabletler, televizyonlar ve ev aletlerinin onarımını kolaylaştırmayı hedefliyor. Bu düzenlemeler kapsamında:
Markalara 10 yıl boyunca yedek parça sağlama zorunluluğu getirilecek.
Yazılım güncellemeleri, cihaz performansını olumsuz etkileyemeyecek.
Tamir edilebilirlik endeksi gibi uygulamalar tüketiciye bilgi sağlayacak.
Amaç sadece tüketici haklarını güçlendirmek değil; aynı zamanda elektronik atıkları azaltmak ve AB’nin Döngüsel Ekonomi hedeflerine katkı sağlamak.
Fransa ve Almanya’dan Örnek Uygulamalar
Fransa, 2021’den beri ürünlere 10 üzerinden verilen bir tamir edilebilirlik puanı sistemini zorunlu kıldı.
Almanya, tamiri tercih eden tüketicilere mali teşvikler sunmayı planlıyor.
Bu tür uygulamalar, tüketici davranışlarını değiştirmeyi ve “at-kullan” anlayışından uzaklaşmayı hedefliyor.
ABD Onarım Hakkında Geride Kaldı
Amerika Birleşik Devletleri’nde ilerleme daha yavaş seyrediyor. Bunun başlıca nedeni, teknoloji devlerinin güçlü lobiciliği. Şirketler, bağımsız onarımların güvenlik ve fikri mülkiyet açısından risk taşıdığını savunuyor.
Yine de son yıllarda bazı gelişmeler yaşandı:
Başkan Joe Biden, 2021’de Federal Ticaret Komisyonu’na (FTC) tamir kısıtlamalarına karşı harekete geçmesi talimatı verdi.
New York, Kaliforniya ve Minnesota, 2022-2023 yıllarında dijital onarım hakkı yasalarını geçirdi.
Apple, 2022’de Self-Service Repair programını başlattı. Ancak programın pahalı ve karmaşık olması eleştiri aldı.
Avrupa’da Daha Kapsamlı, ABD’de Daha Dar Uygulamalar
Avrupa, yasa koyucuların net kurallar belirlediği bir yapıya doğru giderken; ABD’de yasalar daha dağınık, eyalet bazlı ve sınırlı kapsamlı. Örneğin:
Avrupa, tarım makineleri ve tıbbi cihazları da tartışma kapsamına alıyor.
ABD’de ise düzenlemeler genellikle yalnızca tüketici elektroniği ile sınırlı.
Avrupa ayrıca üçüncü taraf onarımları engelleyen yazılım kilitlerini yasaklamaya hazırlanıyor. Asgari dayanıklılık standartları da gündemde.
Onarım Hakkı: Geleceğin Tüketici Hakkı mı?
Onarım hakkı artık yalnızca teknoloji meraklılarının gündeminde değil. Özellikle Avrupa’da tüketiciler, cihazlarını kolayca ve uygun maliyetle onarma hakkını temel bir hak olarak görmeye başlıyor. ABD’de ise bu dönüşüm henüz tamamlanmış değil.
Gelecekte, ülkelerin çevre politikaları, tüketici hakları ve elektronik atıkla mücadele hedefleri, bu hakkın daha da yaygınlaşmasına neden olabilir.
